Interview met mevrouw Georgeta Germina Hebreteau-Punga,
Vertaalster van het boek
HET PAD NAAR HET KONINKRIJK
naar de oorspronkelijke geschriften van Vader Arsenie Boca
Het boek ‘Het Pad Naar Het Koninkrijk’, de Nederlandse versie ‘Cărarea Împărăției’ is een realisatie van Mevr. Georgeta Germina Hebreteau-Punga, sinds 2011 lid van de Roemeense Stichting Vader Arsenie Boca.
In juni 2012 organiseerde zij in samenwerking met deze stichting een gewaardeerd evenement in Nederland: Dan Lucinescu, gevierd auteur in Roemenië, voormalig politiek gevangene en schrijver, getuigde over het werk, het leven en de persoonlijkheid van Vader Arsenie, die hij tijdens zijn leven mocht ontmoeten.
Mevrouw Hebreteau-Punga, die reeds meer dan 25 jaar in Nederland woont, aanvaardde vriendelijk en enthousiast dit interview te geven om het publicatieproces van ‘Het Pad Naar Het Koninkrijk’ te schetsen. Waarvoor onze hartelijke dank.
Geachte mevrouw Hebreteau, u bent elk jaar opnieuw aanwezig om de geboorte (eind september) en het sterven (eind november) van Vader Arsenie Boca te gedenken. Beide gebeurtenissen zijn voor de leden van de stichting, maar ook voor alle Roemenen, zeer betekenisvol. Kunt u in een paar zinnen schetsen hoe Vader Arsenie in uw leven kwam en hoe belangrijk deze ‘ontmoeting’ was?
Ik ben ervan overtuigd dat niets in ons leven ‘toevallig’ is en dat we op ons levenspad geleid worden door gebeurtenissen en ontmoetingen, als gevolg van onze vrije wil en vrije keuze. Voor wie in alle nederigheid wil kijken en luisteren en voor wie met een onwankelbaar vertrouwen en een Christelijk geloof in het dagdagelijkse leven staat, is dit zonder meer duidelijk. Alsof een gids de mens inspireert en begeleidt, aanmoedigt en helpt.
Van een vriend ontving ik in juli 2010 het boek ‘Het huwelijk verheffen tot aan de mysterie niveau’, waarin Vader Arsenie het mystieke aspect van het huwelijk uitlegt. Ik was zo onder de indruk van de diepgang van dit boek, dat ik meer over de auteur wou weten. Het was de Goddelijke Voorzienigheid die mij op 29 september 2010 naar Prislop leidde, waar het eeuwfeest van Vader Arsenie’s geboorte op een onvergetelijke en weergaloze wijze gevierd werd. Ik ontmoette er Vader Petru Vamvulescu, die mijn biechtvader werd.
En dan was er een tweede boek van Vader Arsenie Boca, dat u op een bijzondere manier aansprak?
Juist, ja. Omdat de festiviteiten rond Vader Arsenie Boca mij zo diep ontroerden, begon ik meteen na mijn terugkeer uit Roemenië alles te lezen wat over en door Vader Arsenie geschreven en gepubliceerd was en werd. Ik herinner mij nog levendig dat ik toen begon met ‘Cărarea Împărăției’, een verzameling van teksten van Vader Arsenie. Het lezen van dit boek was voor mij een thuiskomen, een vinden van wat ik jarenlang zocht. Alsof een stem geduldig en duidelijk uitlegt wat je ooit wist, maar volkomen vergeten was. Toegegeven, mijn theologische kennis is erg bescheiden. Ik ben eerder een mens, die de ziel wil doordrenken met de Goddelijke Liturgie, de ziel wil voeden met de Heilige Communie, eerder dan de geest wil verzadigen met theologische kennis. Daarom volg ik, in de mate van het mogelijke, elke morgen de gebedsdiensten op Radio Trinitas, de Roemeense, religieuze radio. Om 5u.30 is er de ochtendhymne aan onze Hemelse Vader, gezongen door het koor van het Roemeense Patriarchaat. Ik onderbreek hiervoor mijn computerwerk: ik start elke morgen immers om 5u. met het vertalen van teksten of getuigenissen van of over Vader Arsenie, het regelen van zakelijke afspraken met de uitgever of contactpersonen in Roemenië. Ook probeer ik actief op tv de Liturgie te beleven, die rechtstreeks vanuit het Patriarchaat via de satelliet mijn huiskamer binnenkomt. Ik ervaar lichamelijk en geestelijk hoe de Liturgie de band met de vele gelovigen versterkt. Vader Arsenie beweerde terecht dat de liturgische gebeden de wereld uiteindelijk zullen redden.
Deze redding is volgens Vader Arsenie louter Gods genade. God slaakt de boeien van de zonde, waarin wij ons gevangen weten, maar dat doet Hij enkel, als wij dat ook echt willen: “God wil ons niet tot redding dwingen. Nee, God is zo menslievend dat Hij ons tegemoet komt in onze wil en in onze inspanning.” Ook zegt Vader Arsenie nog: “Niets op aarde kan vergeleken worden met Christus’ Liefde en dus ook niet met Christus’ Lijden. Christus nam immers, vrijwillig en uit liefde voor ons, Zijn Lijden op Zich, om ons te redden van een gewisse dood. Deze Liefde ervaren reinigt ons leven.” En dat is precies wat ik voel bij elke Liturgie, op tv of in een Orthodoxe kerk in de buurt. Daarom is de Communie een balsem voor de ziel van elke mens, het is de mystieke eenwording met Christus’ Lijden en Liefde.
Aanvankelijk las ik dit alles in ‘Cărarea Împărăției’, vervolgens mocht ik het ook herontdekken in het dagelijkse leven. Dat was de openbaring, die Vader Arsenie Boca mij schonk. Hij legt het Oude en Nieuwe Testament uit en geeft ons verbazingwekkend nauwkeurige adviezen. Daarom voelde ik ook een aandrang om deze boodschap te verspreiden, al wist ik toen nog niet hoe dat zou gebeuren. Ik nam echter de woorden aan Timotheüs wel ter harte, die de Heilige Apostel Paulus tot hem richtte: “Gij dan, Mijn kind, wees krachtig in de genade van Christus Jezus, en wat gij van Mij gehoord hebt onder vele getuigen, vertrouw dat toe aan vertrouwde mensen, die bekwaam zullen zijn om ook anderen te onderrichten. Lijd met de anderen als een goed soldaat van Christus Jezus. Tijdens de veldtocht wordt geen soldaat gemoeid in de zorg voor zijn onderhoud; hij heeft (slechts) Hem te voldoen, door Wie hij aangeworven is.” (2Tim. 2,1-3)
Wanneer nam uw verlangen een concrete vorm aan? Was er een specifiek ogenblik, dat u ertoe aanzette ‘Cărarea Împărăției’te vertalen en ‘Het Pad Naar Het Koninkrijk’ te publiceren?
Tijdens het voorjaar van 2012 was ik met mijn man, Dominique, op bezoek in het Patriarchaat van Roemenië te Boekarest. We woonden er de Liturgie bij. Op het einde van de viering zag ik een priester terug, die ik vroeger in Jeruzalem had ontmoet, toen ik er de Paasdagen doorbracht en in de kerk van Het Heilig Graf met de komst van het Heilig Paasvuur mocht bijwonen. Groot was mijn verbazing, toen deze man ons uitnodigde voor het middagmaal op het Patriarchaat. Ik ging dankbaar op zijn uitnodiging in. Ontzetting overrompelde mij, toen ik merkte dat ik echter naast Daniil Stoenescu, bisschop van Dacia Felix, aan tafel zat. Hij heeft Vader Arsenie erg goed gekend en heeft veel betekenisvolle zaken over hem geschreven. Ik had al zijn publicaties gelezen en wou hem altijd al ontmoeten. En nu was hij tijdens de lunch mijn buurman! Ik was vreselijk zenuwachtig en tegelijk door vreugde overweldigd. Stomverbaasd kon ik amper een woord uitbrengen. Ik antwoordde met beleefde en korte zinnen op de vele vragen, die hij mij stelde. Op het einde van de maaltijd verlaat iedereen de eetzaal. Ik vertrek als laatste en ga de trap op naar de uitgang van het Patriarchaat. Daar merk ik dat Bisschop Daniil mij opwacht. Toegegeven, ik was wat bang. Hij kijkt mij indringend aan, als ik naderbij kom, en vraagt mij: “Waarom vertaal jij ‘Cărarea Împărăției’niet in het Nederlands? Vader Arsenie zou er erg blij mee zijn…” Ik antwoord hem dat ik daar niet toe in staat ben. Hij glimlacht. Ik kijk meteen even rond, denk dat iemand ons aankijkt en meeluistert. Dat zeg ik ook aan de bisschop, die mijn aanvoelen bevestigt… “Natuurlijk zijn wij hier niet alleen. Vader Arsenie is bij ons. Waarom denk je dat ik hier al ruim een kwartier op je wacht?” Toen heb ik de bisschop beloofd mijn schouders onder het project te zetten en het boek, dat toen reeds in het Engels en in het Hongaars was verschenen, ook in het Nederlands te vertalen, Vader Arsenie waardig. Hij gaf mij zijn bisschoppelijke zegen en toen verdween hij. Terug in Nederland begon ik Vader Arsenie om hulp te bidden: ik had iemand nodig, die zowel de Roemeense als Nederlandse taal beheerste om op een passende en vlotte wijze de ideeën van Vader Arsenie onder woorden te brengen. Een moeilijke, maar niet onmogelijke opdracht, zo bleek.
Ik begon de vertaling met Andreea Niţă, die net afstudeerde aan de Faculteit Rechten aan de Universiteit van Leiden. Andreea was de dochter van een vriendin van mij, verbleef al vele jaren in Nederland en sprak vloeiend Roemeens en Nederlands. Wij deden samen de vertaling in het Nederlands. Onze tekst werd nagelezen en gecorrigeerd door Nikodim, een Orthodoxe vriend uit België, die de Engelstalige versie van ‘Cărarea Împărăției’als brondocument had. Dat resulteerde in een boeiende interactie, waarbij de inhoud van beide versies nauwkeurig met elkaar werden vergeleken. Zo werd ongeveer een derde van het boek vertaald. En toen keerde het tijd. Andreea vertrok naar Amerika om er een tweede Master-diploma te behalen. Ze leerde er echter de Xenia-skite in Wildwood (California) kennen, waar ze na een korte kennismakingsperiode als novice binnentrad. Ze kon, omwille van haar gehoorzaamheid aan de abdis, de vertaling niet verder afwerken. Ook Nikodim haakte (voorlopig) af: hij kreeg van een uitgeverij de opdracht een boek te schrijven, waarbij hij de deadline van 6 maanden niet mocht overschrijden… Ik bleef alleen achter. Mijn zoeken naar nieuwe medewerkers bleek vruchteloos. Ik kon niets anders doen dan alleen verder werken, ik had immers de belofte gedaan dit project op te starten én te voltooien. Ik ging op pelgrimstocht naar het Brâncoveanu Klooster te Sâmbăta de Sus (Roemenië), waar Vader Arsenie monnik gewijd werd, en kreeg nieuwe moed: voortaan zou ik elke ochtend om 5u. opstaan om ‘Het Pad Naar Het Koninkrijk’ verder te vertalen. Na de eerste vertaling las ik het boek helemaal opnieuw en keek ik mijn (gebrekkige) vertaling na. Waar nodig, corrigeerde ik de tekst naar inhoud, maar ik besefte dat deze basistekst niet volstond om het boek te laten drukken en publiceren. Ik had gedaan wat ik kon, maar hier eindigde voorlopig mijn bijdrage. Ik wachtte op een teken van Nikodim, maar het bleef stil. Toen de uitgeverij zijn boek had gepubliceerd, werd hij ziek. Op doktersbevel moest hij de nodige rust in acht nemen en elk contact vermijden. Ik werd wanhopig, reisde af naar Prislop, waar Vader Arsenie begraven ligt. Ik smeekte bij het graf om een teken: Nikodim moést mij die dag opbellen, anders zou ik dit project na 3 jaar hard werken opgeven… Ik kon niet meer verder. Enkele uren later rinkelde mijn gsm. Ik had die dag doorgebracht in de buurt van het graf van Vader Arsenie. Nikodim belde mij op met de vraag of ik hem had opgebeld. Ik antwoordde bevestigend, ofschoon ik zeker wist dat ik dat niét had gedaan, maar Vader Arsenie wel! Toen besefte ik dat ik geduld moest oefenen. Naar de oorden van de Heilige Apostel Paulus aan de Hebreeën: “En zo, door geduld te oefenen, heeft deze het beloofde verkregen.” (Hebr. 6,15)
Ruim 1 jaar na het telefoontje was het werk voltooid. Alle voetnoten werden meermaals nagezien, er werd een eerste proefdruk opgemaakt. De lay-out werd met argusogen bekeken. De laatste correcties of alternatieven werden ter overweging aan de uitgever voorgelegd. We hadden alles in het werk gesteld om de lessen van Vader Arsenie Boca op een (eerbied)waardige wijze onder woorden te brengen.
Deed u ook beroep doen op Orthodoxe theologen of geestelijken?
Nikodim kent het Orthodoxe Klooster in Pervijze (België) erg goed. Samen met Vader Thomas, de abt van het klooster, gaf hij een tiental orthodoxe boeken uit. Vader Thomas, die in België mijn biechtvader werd, heeft ons gesteund en advies gegeven. Daarnaast konden we met onze vragen ook terecht bij andere bevriende geestelijken in België, Nederland en Roemenië.
Het was voor mij een aangename verrassing om op de kaft van ‘Het Pad Naar Het Koninkrijk’ een icoon te zien van Vader Arsenie Boca…?
Schilderen is voor mij altijd een passie geweest. In Roemenië heb ik destijds kunstonderwijs gevolgd. Daar lag de klemtoon op het tekenen en schilderen van portretten. Hier in Nederland volg ik iconografie bij een Bulgaarse professor. Natuurlijk is iconen schilderen méér dan een hobby, het is de vrije tijd op een gezegende wijze doorbrengen bij Christus, de Moeder Gods en de heiligen. Het is in nederigheid bidden en Gods hulp vragen om het werk te kunnen voltooien.
Ik ben blij en opgelucht met het resultaat. Vader Arsenie baadt in een overweldigend licht en kijkt de lezer mild en toch veeleisend aan. Toen ik een aantal mensen contacteerde en hen vroeg of deze icoon paste op de cover van het boek, was het antwoord unaniem ‘ja’. Dus…
Tegelijkertijd moest ik echter wel rekening houden met de wensen van Moeder Maria Suciu uit het Sinaia Klooster (Roemenië), die destijds de auteursrechten over het boek heeft verworven. Zij hield eraan om de originele kaft in de mate van het mogelijke te behouden, waarvan het lettertype en het kleurgebruik door Vader Arsenie werd ontworpen. Op de beide binnenflappen prijken de iconen van Christus en de Moeder Gods, die Vader Arsenie in het klooster Prislop schilderde. Dit extraatje brengt ook, naast de geschreven woorden van Vader Arsenie, de artistieke kwaliteit van Vader Arsenie tot uiting.
Op de omslag van HET PAD NAAR HET KONINKRIJK schrijft u dat dit boek "voor de hedendaagse mens in deze technologische tijd een noodzakelijke synthese is om geestelijk te overleven" is. En verder: "De teksten van Vader Arsenie Boca hebben voor onze wereld een overduidelijke boodschap: ze zijn een manifest tegen de dreigende verslaving en degeneratie of ontaarding, waarin de mens dreigt te verzinken. Deze woorden, geschreven tijdens de beproevingen van het Communisme, zijn nog stralender en belangrijker in deze tijden van morele en economische crises. Het zijn immers woorden, waardoor Gods wil wordt geopenbaard.” Denkt u dat dit boek door de Nederlandstalige positief zal worden onthaald?
Het valt niet te ontkennen dat Nederland, net als de andere landen in Europa, ontkerkelijkt. Kerkgebouwen worden afgebroken of krijgen een wereldse bestemming. De sacrale ruimte van vroeger wordt omgevormd tot een restaurant, hotel, ontmoetingscentrum, feestzaal of museum. Gisteren nog las ik een krantenartikel over de ontkerkelijking in Nederland. Natuurlijk, er zijn talloze redenen aan te wijzen, maar dit is niet de plaats om deze te analyseren. Toch merk ik een blijvende, geestelijke honger naar het onbekende. Of, wie weet, Dé Onbekende… Spiritualiteit spreekt de mensen nog steeds aan. Deze honger kan niet worden gestild door materieel comfort. Misschien vinden enkele zoekende of nieuwsgierige mensen troost, zingeving en een antwoord bij Vader Arsenie. Ik hoop het. We mogen de hoop niet verliezen, zoals de Heilige Apostel Paulus schrijft aan de Romeinen: “Al wat namelijk tevoren geschreven is, werd tot ons onderricht geschreven, opdat wij in de weg der volharding en van de vertroosting der Schriften de hoop zouden vasthouden. (Rom. 15,4) Als iemand tot inzicht en bekering komt en de weg naar Christus (terug)vindt, is elke inspanning niet tevergeefs geweest.
U vertelde ons dat u ook uw levensmotto aan Vader Arsenie te danken hebt: “Voer elk werk, hoe klein ook, voor uw naaste uit, als u het voor God volbrengt!” Hebt u nog plannen voor de nabije of verre toekomst inzake het Christelijke Geloof?
Jazeker! Naast het reeds geciteerde levensmotto, heb ik nog twee andere leuzen: “Verspil geen tijd!” en “Maak af, wat je begonnen bent.” Daarom streef ik ernaar om zoveel mogelijk zaken te realiseren op de best mogelijke wijze in de kortst mogelijke tijd. Als manager, als echtgenote, als vriendin of zus, als iconografe, als Christen. In huis, in de tuin, in de kerk, bij kennissen of familieleden. Altijd en overal. En natuurlijk slaag ik daar niet altijd in. Ik schiet vaak tekort…
Maar ik hou van initiatief nemen. Zo begon ik, toen ik tijdens Nikodims ziekte wachtte om ‘Het Pad Naar Het Koninkrijk’ verder af te werken, ideeën te verzamelen om twee nieuwe boeken over Vader Arsenie voor te bereiden. Eén tekst is thans af en ligt bij Nikodim om nagezien te worden. Het is een bundel getuigenissen van mensen, die Vader Arsenie tijdens hun leven mochten ontmoeten. Ook dit boek werd op aandringen van Bisschop Daniil samengesteld, het gaat hierbij dus niet om een vertaling. We hopen dit boek tegen eind 2018 drukklaar te krijgen…
Verder heb ik ook de website www.vaderarsenieboca.nl. Hierop vinden de bezoekers alles wat ik over Vader Arsenie heb gelezen. De webmaster was in de jeugdjaren timmerman. Toen hij het getuigenis van George Valcea las, die een timmerman en vriend van Vader Arsenie was, reageerde hij verbijsterd. Sindsdien blijft hij uitermate geboeid door Vader Arsenie! Of de uitgever? Tijdens mijn zoektocht naar een geschikte uitgeverij, had ik verschillende opties. Toen de keuze gemaakt was, bleek de huidige uitgever, Jeroen van der Starre van de Uitgeverij U2pi, een Roemenië-kenner te zijn: hij publiceerde reeds boeken over de koningen van Roemenië en over Iuliu Maniu, een man die vocht voor de Roemeense waarden en vrijheid. Jeroen heeft Roemenië al bezocht, heeft er ook enkele vrienden.
Nee, zoals ik bij het begin van dit interview al vertelde, niets gebeurt toevallig. Wie nederig en ontvankelijk in het leven staat, merkt dat hij of zij werkelijk geleid wordt op zijn of haar weg doorheen het leven, als hij of zij gehoorzaam de raad van zijn of haar gids wil volgen.
Mevrouw Georgeta Germina Herbreteau-Punga, hartelijk dank voor dit gesprek. We verwelkomen u graag op onze jaarlijkse bijeenkomst in Sâmbăta de Sus, eind september 2018.
Dit interview werd afgenomen door Irina Ionescu, lid van de Roemeense Stichting Vader Arsenie Boca, en verscheen in Roemenië, in de informatieblad van de Stichting 09-08-2018.
